Η σκλήθρα

Ο τίτλος της νουβέλας Η Σκλήθρα παραπέμπει στην παροιμία «Όταν κόβουν το δάσος, οι σκλήθρες πετάνε», μια παροιμία που χρησιμοποιείται για να δικαιολογήσει τις «παράπλευρες απώλειες» στο όνομα μιας «μεγάλης ιδέας» την οποία αγαπούσε ιδιαίτερα ο Στάλιν. Στη νουβέλα τίθεται το ερώτημα πόσο μπορεί να αξίζει μια επανάσταση όταν στηρίζεται στον πόνο και στην ωμότητα με σιωπηλή συναίνεση!

Η Σκλήθρα του Βλαντίμιρ Ζαζούμπριν, ενώ είναι γραμμένη από το 1923 δημοσιεύθηκε μόλις το 1989. Είναι ένα πολύ σκληρό μέχρι αποτροπιασμού τεκμήριο για τον Κόκκινο Τρόμο στη Σοβιετική Ένωση. Το έργο διαδραματίζεται στη Σιβηρία, στα πρώτα χρόνια της Επανάστασης και παρουσιάζει την καθημερινότητα ενός εκτελεστή της ΤσεΚα, ο οποίος βασανίζει και εκτελεί αντιφρονούντες και «αντεπαναστάτες».

Η νουβέλα ακολουθεί τον εσωτερικό κόσμο του ήρωα, ο οποίος βυθίζεται σε υπαρξιακή κρίση καθώς παλεύει να συμβιβάσει τη βία που ασκεί με την πίστη του στην επανάσταση. Μέσα από τις συνομιλίες του με συντρόφους και κρατούμενους, ο αναγνώστης βλέπει πώς ο ιδεολογικός φανατισμός οδηγεί στην απανθρωπιά. Ο ήρωας, ενώ αρχικά πιστεύει ότι υπηρετεί έναν «μεγάλο σκοπό», σταδιακά συνειδητοποιεί ότι έχει μετατραπεί σε εργαλείο μηχανικής βίας.

Η νουβέλα αποτυπώνει με κοφτή, σκληρή και ρυθμική γραφή, τη σύγκρουση ανάμεσα στο ιδεολογικό καθήκον και την ανθρώπινη ηθική.
Η Σκλήθρα είναι μια καταγγελία του ολοκληρωτισμού και του μηχανισμού της βίας, η οποία συντρίβει θύματα και θύτες. Η επανάσταση απεικονίζεται σαν μια απαιτητική «όμορφη και σκληρή ερωμένη», η οποία τον οδηγεί στον όλεθρο.

Μετάφραση από τα ρωσικά: Ελένη Κατσιώλη

Συγγραφέας: Vladimir Zazubrin

Ο Ρώσος συγγραφέας, σεναριογράφος και μοντέρ Βλαντίμιρ Γιάκοβλεβιτς Ζαζούμπριν (ψευδώνυμο του Ζουμπτσόφ, 1895-1937) ήταν γνωστός για το πολιτικά φορτισμένο έργο του. Υπηρέτησε στον Λευκό Στρατό του Κολτσάκ, όμως το 1919 προσχώρησε στους Κόκκινους. Εκείνη την περίοδο έγραψε το πρώτο του μυθιστόρημα Οι δύο κόσμοι, το οποίο ενστερνιζόταν την κομμουνιστική ιδεολογία και έγινε δεκτό με επαίνους από τον Λένιν και τον Γκόρκι. Η γραφή του χαρακτηριζόταν από έντονους συμβολισμούς και σκληρότητα, απόλυτα ευθυγραμμισμένη με το πνεύμα του Κόμματος.

Εργάστηκε ως δημοσιογράφος, συμμετείχε στη διαμόρφωση της σοβιετικής λογοτεχνίας στη Σιβηρία κυρίως μέσα από το περιοδικό Σιβηρικά Φώτα, όπου έπαιξε ενεργό ρόλο στην ανάδειξη νέων συγγραφέων. Το 1923 έγραψε τη νουβέλα Η Σκλήθρα, στην οποία καταδίκαζε τον Κόκκινο Τρόμο. Ο τίτλος αντλείται από την παροιμία «Όταν κόβουν το δάσος, οι σκλήθρες πετάνε», η οποία χρησιμοποιούνταν για να δικαιολογήσει τις παράπλευρες απώλειες στο όνομα του «μεγάλου σκοπού».

Η Σκλήθρα τον έφερε σε σύγκρουση με το Κόμμα, με συνέπεια το 1928 να διαγραφεί από το ΚΚΣΕ ως συμμετέχων στην αντιπολίτευση. Παρά τη συνέχιση της συγγραφικής του δράσης στη Μόσχα, με έργα που σχετίζονταν με την κολεκτιβοποίηση, το 1937 συνελήφθη από τη ΝιΚαΒεΝτε για τρομοκρατική δράση και εκτελέστηκε. Το 1957 αποκαταστάθηκε. Η Σκλήθρα μεταφράστηκε στ’ αγγλικά με τον τίτλο Ο Τσεκίστας. Επίσης μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο το 1992, από μια ρωσο-γαλλική παραγωγή σε σκηνοθεσία του Αλεξάντρ Ρογκόζκιν, η οποία είχε και πάλι τον τίτλο Ο Τσεκίστας.